H ελληνική επανάσταση, επικός απελευθερωτικός αγώνας, 9χρονος
σκληρός πόλεμος με πλήθος επεισοδίων συγκλονιστικών είναι κορυφαίο γεγονός της
ελληνικής ιστορίας. Υπήρξε ιδιαίτερος σταθμός στην ιστορία του νεότερου
ελληνισμού, γιατί προπάντων πέτυχε την ίδρυση
του ελληνικού κράτους και έτσι την παρουσία της Ελλάδας ύστερα από έκλειψη
αιώνων στον πολιτικό χάρτη του Κόσμου. Παράλληλα, αποτελεί ένα από τα
σημαντικότερα γεγονότα και για την Ευρώπη, αφού ήταν το πρώτο επαναστατικό κίνημα του 19ου αι. που πέτυχε και
κατέληξε στη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους.
Η ελληνική επανάσταση δεν
αποτελεί ένα αυτόνομο γεγονός, αλλά είναι καρπός διεργασιών που συνέβαιναν στην
Ευρώπη ήδη από την εποχή της Αναγέννησης. Οι μεγάλες οικονομικές και πολιτικές
μεταβολές που συντελέστηκαν στην Ευρώπη συνοψίζονται σε μια σειρά επαναστάσεων
που επηρέασαν το παγκόσμιο πολιτικό γίγνεσθαι από τον 17ο αι.και
εξής:
·
΄Ενδοξη επανάσταση στην Αγγλία (1688) με την
αναγνώριση των πολιτικών δικαιωμάτων των αστών.
·
Αμερικανική επανάσταση και ίδρυση των ΗΠΑ
(1776), όπου οι άποικοι αποτινάσσουν την αγγλική εξουσία.
·
Γαλλική επανάσταση (1789), με την οποία η
απολυταρχία κλονίζεται στην Ευρώπη και ο λαός αναδεικνύεται σε κινητήρια δύναμη
της ιστορίας και σε αποκλειστική πηγή εξουσίας.
·
Αντεπανάσταση (1815), με την ίδρυση της Ιεράς
Συμμαχίας Ρωσίας, Αυστρίας και Πρωσίας, η οποία αποφάσισε την παλινόρθωση της
απολυταρχίας και την καταστολή όλων των επαναστάσεων στην Ευρώπη. Στην Ιερά
Συμμαχία προσχωρούν λίγο αργότερα η Αγγλία και η Γαλλία.
Σε μια Ευρώπη λοιπόν
αναταραχών , όπου οι λαοί προβάλλουν σε πολιτικό
επίπεδο τα αιτήματα της Δημοκρατίας και της ελευθερίας και σε εθνικό επίπεδο ζητούν τη συγκρότηση
εθνικών κρατών, λαμβάνουν χώρα 3 επαναστάσεις:
·
Ισπανία (1820), η οποία καταπνίγηκε στο αίμα
αλλά πυροδότησε σειρά απελευθερωτικών επαναστάσεων στη λατινική Αμερική.
·
Ιταλία (1820-1821), η οποία επίσης απέτυχε.
·
Ελλάδα (1821). Η επιτυχία της ελληνικής
επανάστασης θα εμπνεύσει αλλεπάλληλες επαναστάσεις στην Ευρώπη ως το 1848 ,περίοδος
γνωστή ως «άνοιξη των λαών», και θα πυροδοτήσει εθνικές διεκδικήσεις στην
περιοχή των Βαλκανίων μετά τα μέσα του 19ου αι. Οι πληθυσμοί που
ζούσαν σε μεγάλες πολυεθνικές αυτοκρατορίες, όπως η Οθωμανική και η
Αυστροουγγρική, ζητούν δημοκρατία και απόσχιση των εθνών σε συγκροτημένα κράτη.
Στο έθνος ανήκουν όλοι όσοι αισθάνονται ότι ανήκουν σ΄ αυτό. « Είμαστε όλοι
΄Ελληνες», μια φράση που ακούστηκε πολύ τα τελευταία χρόνια της οικονομικής
κρίσης από Ευρωπαίους πολίτες που δείχνουν την αλληλεγγύη τους στον χειμαζόμενο
ελληνικό λαό, αποτελεί τον πρόλογο Βρεττανού ριζοσπάστη ποιητή , του Σέλλεϋ, ο
οποίος όταν έμαθε την έκρηξη της ελληνικής επανάστασης έγραψε το έργο του HELLAS.
΄Ολες
αυτές οι συγκλονιστικές στιγμές της παγκόσμιας Ιστορίας δια πνέονταν από τις
ιδέες του Διαφωτισμού, ενός κινήματος που κορυφώθηκε στη Γαλλία του 18ου
αι και εξαπλώθηκε σ΄ όλη την Ευρώπη και έξω απ΄ αυτή. Κίνημα βαθύτατα πολιτικό
με εργαλεία την πρόοδο των φυσικών επιστημών και τη Λογική, έκανε λόγο για τα
φυσικά δικαιώματα του ανθρώπου: στη ζωή, την ιδιοκτησία, την ισότητα απέναντι
στο νόμο, την ελευθερία σκέψης, το δικαίωμα του ανθρώπου να αντιστέκεται στην
τυραννία, να μορφώνεται και να συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων που αφορούν το
μέλλον του.
Οι
ιδέες αυτές υιοθετήθηκαν και από τους ΄Ελληνες του εξωτερικού, στις ακμάζουσες
παροικίες. Οι έμποροι, οι λόγιοι και όσοι βρίσκονταν ή ταξίδευαν στην Ευρώπη
έγιναν φορείς των ιδεών αυτών στον τουρκοκρατούμενο ελλαδικό χώρο. ΄Ενθερμος
υποστηρικτής των ριζοσπαστικών αυτών ιδεών ήταν ο Ρήγας, που οραματίζεται μια
παμβαλκανική δημοκρατία, την Ελληνική Δημοκρατία όπως την ονομάζει, με
κατοίκους ελεύθερους, ίσους απέναντι στο νόμο και μορφωμένους. Πλήθος λογίων
ακόμη, οπαδών των ιδεών της Γαλλικής επανάστασης, εκδίδουν έργα , τυπώνουν
εφημερίδες και περιοδικά. Κοραής, Καταρτζής, Καϊρης είναι μερικοί απ’ αυτούς. Βέβαια,
οι απόψεις τους δεν ήταν καθολικά αποδεκτές.
Τμήματα της υπόδουλης ελληνικής κοινωνίας, όπως συντηρητικοί λόγιοι,
συνδεδεμένοι με την Εκκλησία, Φαναριώτες και αρκετοί προεστοί ή κοτζαμπάσηδες
απέρριπταν τις ιδέες του Διαφωτισμού ως επικίνδυνες, κοινωνικοανατρεπτικές και
κατηγορούσαν τους διαφωτιστές ως «αθέους». Θεωρούσαν την επανάσταση επικίνδυνη
για τον ελληνισμό και κάποιοι από αυτούς υποστήριζαν την προοπτική μιας
ειρηνικής επανάστασης σε βάθος χρόνου. Δηλαδή, οι ΄Ελληνες να κάνουν υπομονή,
να διακρίνονται στην οικονομία και στην παιδεία και κάποια στιγμή να
κυριαρχήσουν στις κρατικές δομές της οθωμανικής επικράτειας. Μιλάμε για μια
άλωση εκ των έσω! Δυστυχώς, οι εξαιρέσεις σ’ αυτούς τους κύκλους ήταν
ελάχιστες. Αντίθετα, οι ανυπόταχτοι κλέφτες, οι αρματολοί και οι αγρότες, που
συνιστούσαν το 80% του πληθυσμού, ο
λαϊκός κλήρος και κάποια μοναστήρια, οι έμποροι συντάχθηκαν με την προοπτική
της επανάστασης κάτω από την επίδραση των κηρυγμάτων του Ρήγα και των
ριζοσπαστικών ιδεών των μυστικών εταιριών, που δρούσαν παντού στην Ευρώπη,
έκφραση των οποίων είναι και η Φιλική Εταιρία. Οι συνθήκες ήταν ώριμες και
εκτιμούσαν ότι οι δυνάμεις ήταν επαρκείς για την επιτυχία της επανάστασης, ενώ
η αποσάθρωση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ήταν γεγονός και στη διπλωματία η
κραταιά αυτοκρατορία του παρελθόντος χαρακτηρίζονταν ως ο «μεγάλος ασθενής» της
ΝΑ Ευρώπης.
Η
επανάσταση πέτυχε, αλλά δυστυχώς
τέθηκε σε κίνδυνο την περίοδο ενός φρικτού εμφυλίου
πολέμου (1823-1827). Οι κύκλοι εξουσίας κατά την περίοδο αυτή, πρόκριτοι-ιεράρχες-Φαναριώτες,
επιδιώκουν να διατηρήσουν την εξουσία που κατείχαν προεπαναστατικά. Απέναντί
τους έχουν τους Φιλικούς και τους οπλαρχηγούς, που αναδείχθηκαν στα πεδία των
μαχών και θεωρούν αυτονόητη τη συμμετοχή τους στην Πολιτική εξουσία. Βέβαια, οι
αντίπαλες δυνάμεις στη διάρκεια του εμφυλίου, λόγω τοπικιστικών διαφορών ή
προσωπικών φιλοδοξιών, μεταβλήθηκαν με προσχωρήσεις προκρίτων, ιεραρχών ή
οπλαρχηγών και στις δύο πλευρές. Αποτέλεσμα του αδελφοκτόνου πολέμου ήταν η
επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων, που έτσι κι αλλιώς υποδαύλιζαν την εμφυλιακή
σύγκρουση για τον έλεγχο της περιοχής, καθώς η Ιερά Συμμαχία έχει ατονήσει και
υπάρχει αλλαγή στην εξωτερική πολιτική κυρίως της Αγγλίας, η δολοφονία
οπλαρχηγών όπως του Οδυσσέα Ανδρούτσου, η φυλάκιση του Κολοκοτρώνη , ο
αποκλεισμός του Υψηλάντη από κάθε πολιτικό και πατριωτικό υπούργημα με ψήφισμα
της Γ εθνοσυνέλευσης, ενώ έχουν προηγηθεί η καταστροφή των Ψαρών, η αποβίβαση
του αιγυπτιακού στόλου στην Πελ/σο και η πτώση του Μεσολογγίου.
Το 1830 ο αγώνας τερματίζεται με
διπλωματικές πράξεις. Η Ελλάδα αναγνωρίζεται ως κράτος κυρίαρχο
και ανεξάρτητο. Δικαιώθηκε όμως ανάλογα με τη θυσία των χιλιάδων αγωνιστών και
ανάλογα με τα οράματα των πρωτεργατών της; ΟΧΙ. Μετά τη δολοφονία του
Καποδίστρια, αντί της δημοκρατίας που
προέβλεπαν τα Συντάγματα του Αγώνα επιβάλλεται το πολίτευμα της βασιλείας, η εθνική ανεξαρτησία με την επιλογή του Βαυαρού Όθωνα στον θρόνο θα
ακολουθήσει μακρόχρονη και δύσκολη πορεία για την επίτευξή της, ενώ η σύναψη
δανείων με την Αγγλία με εξοντωτικούς οικονομικούς όρους θα βαραίνει την Ελλάδα
για πολλές δεκαετίες και θα την καταστήσει επί μακρόν ανίκανη να διασφαλίσει
την πραγματική ανεξαρτησία της.
Σήμερα,
η επιστημονική ιστορία απαλλαγμένη από αγκυλώσεις του παρελθόντος που
εξυπηρετούσαν πολιτικές σκοπιμότητες φωτίζει τις πτυχές αυτού του μεγάλου Αγώνα
και αποκαθηλώνει μύθους που συσκότιζαν την ιστορική γνώση. Χρέος δικό
μας είναι να ερευνήσουμε, γιατί η ιστορία δεν είναι αφήγηση ενός νεκρού
παρελθόντος, αλλά η πολύτιμη εμπειρία για να διεκδικούμε το παρόν και να
σχεδιάζουμε το μέλλον. Να αναρωτηθούμε τι σημαίνει για μας η επανάσταση του 21;
Μας εμπνέουν οι ιδέες της για αφύπνιση, αντίσταση και αγώνα για το παρόν μας;
΄Η απλώς είναι ένα νεκρό παρελθόν χωρίς καμιά επίδραση στον ψυχισμό μας; Και φέτος,
θα δούμε παρελάσεις χωρίς τη συμμετοχή κόσμου στα μεγάλα αστικά κέντρα λόγω…
του φόβου επεισοδίων , με φρουρούμενη
την πολιτική ηγεσία να παρακολουθεί, να συγκινείται, να εκφωνεί λόγους για τη γενναιότητα των προγόνων μας
και να καταθέτει στεφάνους προς τιμήν των ηρώων. Οι τυμπανοκρουσίες και οι
μεγαλοστομίες θα θολώσουν για άλλη μια φορά την ουσία, τις ιδέες δηλαδή που
οδήγησαν στην επανάσταση του 1821. Οι ιδέες όμως είναι δική μας υπόθεση και
υποχρέωση.
· ΡΗΓΑΣ: άρθρον 3: ΄Ολοι οι άνθρωποι κατά
φυσικόν λόγον είναι ίσοι. Ο νόμος
είναι αμετάβλητος. Ήγουν, δεν παιδεύεται ο πλούσιος ολιγώτερον και ο πτωχός
περισσότερον δια το αυτό σφάλμα, αλλά ίσα-ίσα.
·
΄Ολοι
χωρίς εξαίρεσιν πρέπει να ηξεύρουν γράμματα. Η πατρίς έχει να καταστήσει
σχολεία εις όλα τα χωρία δια τα αρσενικά και θηλυκά παιδιά.
·
ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ:
Όταν αποφασίσαμε να κάμομεν την επανάσταση, δεν εσυλλογιστήκαμε ούτε
πόσοι είμαστε, ούτε πως δεν έχουμε άρματα, αλλά ως μια βροχή έπεσε σε όλους μας
η επιθυμία της ελευθερίας μας και εκάμαμε την επανάσταση. Ο κόσμος μάς έλεγε
τρελούς. Εμείς, αν δεν είμασταν
τρελοί, δεν θα κάμαμε επανάσταση.
ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ:
Απευθυνόμενος στη Γ Εθνοσυνέλευση ( σχετικά με το συμβιβασμό με την Οθωμανική
αυτοκρατορία υπό τη μεσιτεία της Αγγλίας) λέει χαρακτηριστικά: Ο λαός, κύριοι, δεν σας έδωσε την πληρεξουσιότητα να
καταργήσετε την εθνική και πολιτική ανεξαρτησία του, αλλά να την στερεώσετε , να την διαιωνίσετε. Τα μεγάλα έθνη
και οι καλοί πατριώτες φαίνονται στις κρίσιμες περιστάσεις της πατρίδας των.
Δούλος είναι εύκολο να γίνει κανείς, αυθέντης είναι δύσκολο.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
