Στην ερώτηση «Εκπαίδευση και Εθνικισμός;»
η απάντηση είναι «Πολιτισμός και Παιδεία».
Μετά το πέρας της νέας εκδήλωσης (στις 19/12/2014) της «Λέσχης Φίλων Γραμμάτων και Τεχνών» του ΓΕ.Λ. της Ν. Τρίγλιας, στην αίθουσα εκδηλώσεων του Α Δημοτικού Σχολείου της Ν. Τρίγλιας,[1] προβληματίσθηκα για το πότε μια εκδήλωση θεωρείται επιτυχημένη. Και κατέληξα πως, κατά τη γνώμη μου, στέφεται με επιτυχία αυτή που δεν περνά απαρατήρητη, που δεν αφήνει αδιάφορο το κοινό, αλλά αντίθετα προκαλεί συζητήσεις και προβληματισμούς. Νέους προβληματισμούς.
Από αυτή την άποψη η εκδήλωση με θέμα «Η εικόνα του «άλλου» στα σχολικά εγχειρίδια των βαλκανικών λαών» και ομιλήτρια την κ. Σταυρούλα Μαυρογένη, επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας (πλήρες το βιογραφικό της παρατίθεται) είχε πολύ μεγάλη επιτυχία, αφού ξεπέρασε τα όρια του αρχικού μας προβληματισμού που μάς οδήγησε στην οργάνωσή της.
Ο αρχικός προβληματισμός μας προέκυψε όταν διαπιστώσαμε ότι ήταν αρκετό ένα τηλεκατευθυνόμενο αεροπλανάκι στη διάρκεια ενός ποδοσφαιρικού αγώνα για να προκαλέσει αναζωπύρωση του αλυτρωτισμού και του εθνικισμού στα Βαλκάνια.
Γιατί συνέβη αυτό; Ή θα έπρεπε να αποδεχθούμε ότι έχει ισχύ το στερεότυπο ότι οι λαοί των Βαλκανίων, διαφορετικοί από τους λαούς της υπόλοιπης Ευρώπης, είναι επιρρεπείς σε εξάρσεις εθνοφυλετικού χαρακτήρα και άρα ότι τα Βαλκάνια είναι περιοχή αστάθειας και συγκρούσεων ή θα αναζητούσαμε απαντήσεις στη μελέτη της σύγχρονης Ιστορίας των λαών αυτών. Στην παιδεία, και πιο ειδικά στην εκπαίδευση των βαλκανικών λαών. Η σύγχρονη εκπαίδευσή τους δεν αποδομεί, όπως οφείλει, στερεότυπα και προκαταλήψεις για τους γείτονες λαούς; Τα αναπαράγει, ενδεχομένως; Γιατί;
Η πλέον ειδική για το θέμα, κ. Μαυρογένη, προσκλήθηκε για να μάς δώσει τις απαντήσεις που αναζητούσαμε. Πράγματι, με πολύ παραστατικό τρόπο, μάς παρουσίασε σχολικά εγχειρίδια των γειτόνων μας λαών. Με αποσπάσματα από τα βιβλία Ιστορίας που διδάσκονται αυτή τη στιγμή στη Βουλγαρία, ΠΓΔΜ, Αλβανία και Τουρκία μάς απέδειξε ότι σ’ αυτά υπάρχουν ακόμη ψήγματα αλυτρωτισμού και εθνικισμού.
Επισήμανε ότι το εθνικό κίνημα των Ελλήνων προηγήθηκε (1821) και υπήρξε το πρότυπο για τους λαούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (και όχι Τουρκοκρατίας, γιατί ο όρος ιστορικά λανθασμένος) που αναζήτησαν πολύ μετά απ’ αυτό τις καταβολές τους και το ιστορικό τους παρελθόν, προκειμένου να ορίσουν την ταυτότητά τους, τους «άλλους» και τους αντιπάλους.
Τελικά, καθυστέρηση απέδειξε η ομιλήτρια ότι παρουσιάζει σήμερα και ο εκσυγχρονισμός των διδακτικών εγχειριδίων Ιστορίας των βορείων γειτόνων μας, καθώς συνεχίζονται σ’ αυτά φαντασιώσεις, προσδοκίες, επιδιώξεις του 19ου ή και του 20ού αιώνα. Αυτό οφείλεται, κατά την εκτίμησή της, και στη σύγχρονη οικονομική και πολιτική ζωή στις βαλκανικές χώρες. Έτσι, για παράδειγμα, εξηγείται και η συγγραφή βιβλίων με ηπιότερο τόνο, λιγότερο ακραίες διατυπώσεις κ.λ.π. στις υπό ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Πάντως, στα εγχειρίδια Ιστορίας όλων των όμορων χωρών μας «στοιχειοθετείται» η εικόνα του θύματος, από άποψη συνόρων και «αδελφών» πληθυσμών (αλυτρωτισμός), για τις ίδιες και η εικόνα της ευνοημένης σε βάρος τους αντίπαλης χώρας, για την Ελλάδα.
Στο ερώτημα ποια πρέπει να είναι η στάση της χώρας μας απέναντι σ’ αυτό το γεγονός, η ομιλήτρια τόνισε ότι μόνο η καλλιέργειά μας, η παιδεία μας, η γνώση της Ιστορίας μας θα μάς επιτρέψει να διαχειριστούμε αυτή την κατάσταση, αλλά και το μέλλον μας στα Βαλκάνια. Μάλιστα, ιδιαίτερα σήμερα (με τις συνεχείς μετακινήσεις «οικονομικών μεταναστών», αλλά και μορφωμένων νέων, π.χ. με τα προγράμματα Erasmus), η συνεύρεση με τους γείτονες μάς δίνει μοναδική ευκαιρία : εάν εμείς οι ίδιοι είμαστε φορείς ενός σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού, θα έχουμε τη δυνατότητα να δείξουμε μια ανωτερότητα που προσεγγίζει τον «άλλο» και δεν τον μειώνει, δεν τον υποτιμά και άρα δεν τον ωθεί σε ακραίες θέσεις.
Η εκδήλωση που παρακολούθησαν οι μαθητές της Β και Γ Λυκείου, καθηγητές του Γενικού Λυκείου και του Γυμνασίου της Ν. Τρίγλιας, ο υπεύθυνος Σχολικών Δραστηριοτήτων της Δευτεροβάθμιας Εκπ/σης Ν. Χαλκιδικής, κ. Κωνσταντινίδης, και φίλοι της «Λέσχης», σύμφωνα και με τις προσδοκίες μας, αποτέλεσε εφαλτήριο ενός γόνιμου διαλόγου, αλλά κι ενός ευρύτερου προβληματισμού για το ρόλο της εκπαίδευσης (του μαθήματος της Ιστορίας ειδικότερα) στη διαμόρφωση των συνειδήσεων της νέας γενιάς των βαλκανικών λαών.
Προτάσεις πολλές και ενδιαφέρουσες έχουν ήδη κατατεθεί και τα μέλη της «Λέσχης» προβλέπεται να ασχοληθούν και πάλι με το θέμα αυτό, και ίσως με μια νέα συνεργασία με την κ. Μαυρογένη, εφ’ όσον και η ίδια το επιθυμεί.
Κατερίνα Τσέκου
[1] ελλείψει ανάλογης αίθουσας στο Γενικό Λύκειο της Ν. Τρίγλιας
και σε συνεργασία με το Διευθυντή του Α Δημοτικού Σχολείου Ν. Τρίγλιας, κ. Ευρυπίδη Χειμωνίδη.
Άλλες φωτογραφίες και βίντεο στη σελίδα της Λέσχης και στο κανάλι μας στο YouTube.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου